Dự Án Tuyến Metro Bến Thành – Cần Giờ Sẽ Khởi Công Vào Ngày 19/12

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và nhu cầu di chuyển nội đô ngày càng tăng cao, dự án tuyến metro Bến Thành – Cần Giờ (tuyến metro số 4) nổi lên như một trong những công trình hạ tầng giao thông trọng điểm của Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM). Với tổng chiều dài gần 53 km, tổng mức đầu tư ước tính hơn 86.650 tỷ đồng (khoảng 3,3 tỷ USD), dự án không chỉ kết nối trung tâm thành phố với huyện đảo Cần Giờ mà còn mở ra giai đoạn tăng tốc cho hệ thống metro đô thị. Dự kiến khởi công vào ngày 19/12/2025 và khai thác thương mại từ năm 2028, tuyến metro này hứa hẹn sẽ thay đổi diện mạo giao thông phía Nam TP.HCM.

Lịch Sử Hình Thành Và Phát Triển Dự Án

Ý tưởng xây dựng tuyến đường sắt đô thị nối TP.HCM với Cần Giờ đã được đề cập từ những năm 2010 trong Quy hoạch hệ thống giao thông đô thị TP.HCM đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Tuy nhiên, dự án thực sự được thúc đẩy từ năm 2024 khi Tập đoàn Vingroup, thông qua Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed, đề xuất nghiên cứu và đầu tư. Ban đầu, tuyến được thiết kế với điểm đầu tại khu vực Tân Thuận (quận 7 cũ), chiều dài khoảng 48,5 km, tập trung kết nối quận 7 với Cần Giờ, với tốc độ thiết kế 250 km/h và tổng vốn sơ bộ khoảng 102.370 tỷ đồng.

Đến đầu năm 2025, phương án được điều chỉnh để kéo dài tuyến về trung tâm thành phố, cụ thể là nút giao Hàm Nghi – Lê Lợi (quận 1), nhằm tăng tính kết nối với các tuyến metro khác. Tuy nhiên, do lo ngại ảnh hưởng đến các di tích lịch sử quanh khu vực chợ Bến Thành – như trụ sở Hỏa Xa Sài Gòn, Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố và các công trình văn hóa khác – Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM đã đề nghị điều chỉnh. Phương án mới được phê duyệt vào tháng 11/2025, dời điểm đầu vào Công viên 23/9, giúp bảo tồn di sản mà vẫn đảm bảo hiệu quả giao thông.

Dự án được đưa vào danh mục ưu tiên của TP.HCM trong giai đoạn 2025-2030, thuộc kế hoạch hoàn thành 6 tuyến metro trọng điểm trước năm 2030, với tổng chiều dài hệ thống đạt 355 km vào năm 2035. UBND TP.HCM đã giao VinSpeed làm chủ đầu tư, đánh dấu sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân vào hạ tầng công cộng.

Thiết Kế Và Quy Mô Kỹ Thuật

Tuyến metro Bến Thành – Cần Giờ được thiết kế theo tiêu chuẩn đường sắt tốc độ cao hiện đại, với đường đôi khổ rộng 1.435 mm, cho phép vận hành hai chiều độc lập. Tốc độ thiết kế tối đa đạt 350 km/h trên các đoạn ngoại ô, giảm xuống ở khu vực đô thị đông đúc để đảm bảo an toàn. Đoàn tàu sử dụng loại 8 toa, sức chứa khoảng 600 hành khách mỗi chuyến, được trang bị công nghệ tự động hóa cao, thân thiện với môi trường.

Giai đoạn 1 của dự án tập trung vào tuyến chính với 2 ga đầu mối: ga Bến Thành (ngầm, nằm sát Công viên 23/9) và ga Cần Giờ (nâng). Depot (kho tàu) sẽ đặt tại xã Cần Giờ, hỗ trợ bảo dưỡng và lưu trữ. Trong các giai đoạn sau, tuyến sẽ bổ sung thêm 4 ga trung gian: Tân Thuận, Tân Mỹ, Nhà Bè và Bình Khánh, nâng tổng số ga lên 6. Ga Bến Thành đóng vai trò trung tâm, kết nối trực tiếp với tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên), số 2 (Bến Thành – Tham Lương) và số 4 nhánh Đông Thạnh – Hiệp Phước, tạo thành mạng lưới giao thông đa tầng.

Hệ thống tín hiệu và điều khiển sử dụng công nghệ châu Âu (dựa trên tiêu chuẩn ERTMS), đảm bảo tần suất khai thác cao: từ 6h sáng đến 23h tối, với chu kỳ 20 phút/chuyến trong giờ cao điểm. Tổng công suất dự kiến phục vụ hơn 500.000 lượt hành khách/ngày, góp phần giảm tải cho quốc lộ 1A và các tuyến đường bộ ven sông Sài Gòn.

Hướng Tuyến Và Tác Động Đô Thị

Từ điểm đầu tại Công viên 23/9, tuyến chạy dọc theo trục Lê Lai, rẽ qua Ký Con và vượt rạch Bến Nghé để tiếp cận đường Hoàng Diệu. Sau đó, tuyến bẻ hướng đông nam theo hành lang Đoàn Như Hài, qua cảng Nhà Rồng, nhập vào đại lộ Nguyễn Văn Linh tại nút giao Nguyễn Thị Thập (phường Tân Mỹ). Tiếp tục về phía Nam, tuyến vượt sông qua cầu vượt rạch Đĩa (Km 9+800), đi qua xã Nhà Bè, đường 15B và D1, trước khi kết thúc tại ga Cần Giờ.

Hướng tuyến được tối ưu hóa để giảm thiểu giải phóng mặt bằng, với khoảng 70% đoạn trên cao và 30% ngầm ở trung tâm. Dự án sẽ tích hợp các nút giao thông đa phương thức, như bãi đỗ xe ngầm tại ga Tân Thuận và kết nối với tuyến đường vượt biển Cần Giờ – Vũng Tàu (cũng do Vingroup nghiên cứu). Việc điều chỉnh điểm đầu giúp tránh ảnh hưởng đến 5 di tích cấp quốc gia quanh chợ Bến Thành, đồng thời tạo không gian xanh mới tại Công viên 23/9.

Đầu Tư, Nguồn Vốn Và Đơn Vị Thực Hiện

Tổng mức đầu tư chính thức là 86.650 tỷ đồng, giảm so với ước tính ban đầu nhờ tối ưu hóa thiết kế và áp dụng cơ chế chỉ định thầu. Nguồn vốn chủ yếu từ ngân sách TP.HCM (30%), vốn ODA từ Nhật Bản và Hàn Quốc (40%), và phần còn lại từ doanh thu BOT (xây dựng – kinh doanh – chuyển giao) do VinSpeed đảm nhận. Tập đoàn Vingroup cam kết đầu tư tự thân cho giai đoạn nghiên cứu và một phần xây dựng, với lợi nhuận từ vận hành thương mại từ quý I/2028.

VinSpeed sẽ chịu trách nhiệm chính từ thiết kế đến vận hành, hợp tác với các đối tác quốc tế như Alstom (Pháp) cho đoàn tàu và Siemens (Đức) cho hệ thống tín hiệu. Cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội đã giúp rút ngắn thủ tục từ 12 tháng xuống còn 6-8 tháng, tạo động lực cho dự án.

Tiến Độ Thực Hiện Và Mốc Quan Trọng

Dự án đang ở giai đoạn hoàn tất báo cáo nghiên cứu khả thi (FS), với thẩm định hướng tuyến chi tiết dự kiến hoàn thành trước ngày khởi công. Lễ khởi công sẽ diễn ra ngày 19/12/2025 tại Công viên 23/9, đánh dấu mốc quan trọng trong kế hoạch “tăng tốc” hạ tầng TP.HCM. Giai đoạn xây dựng chính dự kiến kéo dài 3 năm, với các hạng mục ưu tiên: xây dựng ga Bến Thành và cầu vượt rạch Đĩa trong năm 2026.

Đến năm 2028, tuyến sẽ chính thức khai thác, đồng bộ với metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương). TP.HCM đặt mục tiêu hoàn thành toàn bộ 9 tuyến metro với tổng vốn 44 tỷ USD vào năm 2035, trong đó Bến Thành – Cần Giờ là “đầu tàu” mẫu.

Lợi Ích Kinh Tế – Xã Hội Và Môi Trường

Dự án mang lại lợi ích đa chiều. Về giao thông, tuyến metro sẽ giảm 30-40% lưu lượng xe cá nhân trên quốc lộ 50 và Rừng Sác, rút ngắn thời gian di chuyển từ trung tâm TP.HCM đến Cần Giờ từ 2 giờ xuống còn 30-45 phút. Kinh tế – du lịch được thúc đẩy mạnh mẽ: Cần Giờ – khu dự trữ sinh quyển thế giới – sẽ đón thêm 5-7 triệu lượt khách/năm, tạo việc làm cho hơn 10.000 lao động địa phương qua các khu công nghiệp dọc tuyến.

Về xã hội, dự án hỗ trợ đô thị hóa Nhà Bè và Bình Chánh, giảm ùn tắc nội đô và cải thiện chất lượng không khí (giảm 20% khí thải CO2 so với phương tiện cá nhân). Môi trường được bảo vệ nhờ thiết kế tuyến trên cao, tránh xâm lấn rừng ngập mặn Cần Giờ.

Thách Thức Và Giải Pháp

Mặc dù triển vọng sáng sủa, dự án đối mặt với một số thách thức. Đầu tiên là giải phóng mặt bằng tại khu vực đô thị đông đúc, ước tính ảnh hưởng đến 500 hộ dân, đòi hỏi chính sách bồi thường công bằng. Thứ hai, địa hình sông nước và địa chất yếu tại Nhà Bè yêu cầu công nghệ chống lún tiên tiến. Cuối cùng, nguồn vốn ODA có thể biến động do lạm phát toàn cầu.

TP.HCM đã áp dụng giải pháp như chỉ định thầu tư vấn quốc tế để rút ngắn tiến độ, đồng thời thành lập Ban Chỉ đạo Metro do Chủ tịch UBND thành phố làm trưởng ban. Việc hợp tác công – tư với Vingroup đảm bảo tính khả thi tài chính, trong khi các nghiên cứu môi trường độc lập giúp giảm thiểu rủi ro.

Kết Luận: Hướng Tới Một TP.HCM Hiện Đại

Tuyến metro Bến Thành – Cần Giờ không chỉ là một công trình giao thông mà còn là biểu tượng cho sự chuyển mình của TP.HCM – từ đô thị ùn tắc sang thành phố thông minh, bền vững. Với sự quyết tâm từ chính quyền và doanh nghiệp, dự án hứa hẹn sẽ góp phần thực hiện mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế hàng đầu Đông Nam Á vào năm 2030. Khi những đoàn tàu đầu tiên lăn bánh vào năm 2028, cư dân TP.HCM và du khách sẽ có thêm một lựa chọn di chuyển xanh, nhanh chóng, kết nối nhịp nhàng giữa nhịp sống đô thị sôi động và vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ của Cần Giờ.